Bị tiểu đường có gây mất ngủ không? Cách cải thiện ra sao?

Tiểu đường có gây mất ngủ không? Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có hơn 422 triệu người đang sống chung với bệnh tiểu đường và có đến 1,5 triệu ca tử vong mỗi năm liên quan đến căn bệnh này. Bên cạnh những biến chứng nguy hiểm như tim mạch, thần kinh, tiểu đường còn được ghi nhận là một trong những yếu tố góp phần gây ra các rối loạn giấc ngủ. Cùng ECO Pharma tìm hiểu rõ hơn ở bài viết.

Mất ngủ là bệnh lý gì?

Mất ngủ là một rối loạn giấc ngủ phổ biến, đặc trưng bởi khó khăn khi đi vào giấc ngủ, duy trì giấc ngủ hoặc cả hai. Có 2 loại mất ngủ chính là mất ngủ nguyên phát và mất ngủ thứ phát:

Theo nghiên cứu của Hiệp hội Y khoa Giấc ngủ Mỹ (AASM), có khoảng 30% – 35% người trưởng thành gặp phải các triệu chứng mất ngủ cấp tính. Trong đó, khoảng 15% – 20% người trưởng thành bị mất ngủ cấp tính kéo dài dưới 3 tháng và 10% người trưởng thành mắc chứng mất ngủ mãn tính, xảy ra ít nhất 3 lần mỗi tuần trong ít nhất 3 tháng.

Mất ngủ xuất phát từ nhiều nguyên nhân, bao gồm các yếu tố tâm lý (lo âu, trầm cảm), yếu tố môi trường, thuốc, chất kích thích, các bệnh lý nền (đau mãn tính, bệnh tuyến giáp) và các thói quen sinh hoạt không lành mạnh.

Mất ngủ không chỉ gây ra các triệu chứng khó chịu như mệt mỏi, khó tập trung mà còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh mãn tính như bệnh tiểu đường, tim mạch. Cơ chế liên quan có thể là do mất ngủ gây rối loạn hormone, tăng cortisol, giảm độ nhạy cảm insulin. Hiện nay, một số nghiên cứu chỉ ra rằng thiếu ngủ có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, nhưng bệnh tiểu đường có thể gây mất ngủ không?

Mất ngủ là một rối loạn giấc ngủ phổ biến, đặc trưng bởi khó khăn khi đi vào giấc ngủ, duy trì giấc ngủ. Mất ngủ còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh mãn tính như bệnh tiểu đường.

Tiểu đường là bệnh lý gì?

Tiểu đường hay còn gọi là đái tháo đường, là một tình trạng mãn tính xảy ra khi cơ thể không thể điều chỉnh lượng đường trong máu một cách hiệu quả. Nguyên nhân chính là do sự thiếu hụt hoặc kháng insulin – một hormone quan trọng giúp đưa glucose (đường) từ máu vào tế bào để cung cấp năng lượng. Khi lượng đường trong máu tăng cao kéo dài, nó có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến tim mạch, thận, thần kinh và mắt.

Có một số loại bệnh tiểu đường. Các dạng phổ biến nhất bao gồm:

• Tiểu đường tuýp 2: Với loại này, cơ thể bạn không sản xuất đủ insulin và/hoặc các tế bào của cơ thể bạn không phản ứng bình thường với insulin (kháng insulin). Đây là loại tiểu đường phổ biến nhất. Nó chủ yếu ảnh hưởng đến người lớn, nhưng trẻ em cũng có thể mắc phải.

• Tiền tiểu đường: Đây là giai đoạn trước khi chuyển sang tiểu đường tuýp 2. Lượng đường trong máu cao hơn bình thường nhưng chưa đủ cao để được chẩn đoán chính thức là mắc bệnh tiểu đường tuýp 2.

• Tiểu đường tuýp 1: Đây là loại bệnh tự miễn trong đó hệ thống miễn dịch tấn công và phá hủy các tế bào sản xuất insulin trong tuyến tụy vì lý do chưa rõ. Có tới 10% số người mắc bệnh tiểu đường mắc tuýp 1. Bệnh này thường được chẩn đoán ở trẻ em và thanh thiếu niên nhưng có thể phát triển ở mọi lứa tuổi.

• Tiểu đường thai kỳ: Loại này phát triển ở một số người trong thời kỳ mang thai. Tiểu đường thai kỳ thường biến mất sau khi sinh con. Tuy nhiên, nếu bị tiểu đường thai kỳ, phụ nữ có nguy cơ cao mắc bệnh tiểu đường loại 2 sau này.

Tiểu đường đang là một vấn đề sức khỏe cộng đồng toàn cầu nghiêm trọng. Năm 2021, Liên đoàn Đái tháo đường Quốc tế (IDF) ước tính có 537 triệu cá nhân đang sống chung với bệnh tiểu đường, chiếm 10,5% dân số toàn cầu, dẫn đến chi phí chăm sóc sức khỏe toàn cầu lên tới 966 tỷ Đô La. Con số này dự kiến sẽ tăng lên đáng kể trong những năm tới, đạt 643 triệu người mắc vào năm 2030 và có thể lên tới 783 triệu vào năm 2045.

Tiểu đường gây ra một loại các triệu chứng đặc trưng như khát nước, đói thường xuyên, đi tiểu thường xuyên, mệt mỏi, có thể gây ảnh hưởng đến giấc ngủ của bạn. Nhiều nghiên cứu đã tìm ra mối liên hệ giữa tiểu đường và giấc ngủ. ECO Pharma mời bạn đọc tiếp tục theo dõi ở phần bên dưới.

Tiểu đường tuýp 2 là loại tiểu đường phổ biến nhất, do cơ thể không sản xuất đủ insulin dẫn đến tình trạng kháng insulin

Mối liên hệ giữa tiểu đường và giấc ngủ

Bệnh tiểu đường và giấc ngủ có mối liên hệ như thế nào? Giấc ngủ và bệnh tiểu đường có mối liên hệ mật thiết, ảnh hưởng qua lại lẫn nhau. Nếu một yếu tố bị ảnh hưởng, yếu tố còn lại cũng sẽ bị tác động.

Theo đó, các biến động đường huyết, đặc biệt là tình trạng tăng đường huyết và hạ đường huyết có thể gây gián đoạn giấc ngủ nghiêm trọng. Khi đường huyết cao có thể gây ra tình trạng khát nước và đi tiểu nhiều hơn làm gián đoạn giấc ngủ vào ban đêm. Ngược lại, hạ đường huyết có thể gây ra một số triệu chứng như đổ mồ hôi, hồi hộp hoặc lú lẫn làm người bệnh thức giấc vào ban đêm.

Thiếu ngủ còn làm mất cân bằng nội tiết tố, giảm tiết leptin (hormone no) và tăng mức ghrelin (hormone đói). Điều này có thể kích thích cảm giác thèm ăn, tiêu thụ quá nhiều thức ăn có thể làm tăng lượng đường trong máu.

Mối liên hệ này được chứng minh rõ hơn ở một số nghiên cứu. Cụ thể, một nghiên cứu về tỷ lệ mất ngủ (triệu chứng) được công bố trên Tạp chí Nội tiết lâm sàng và Chuyển hóa Mỹ năm 2020, cho thấy ngủ không đủ giấc có liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2. Đồng thời nghiên cứu cũng cho thấy có khoảng 39% những người mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 bị mất ngủ (triệu chứng). Một nghiên cứu khác năm 2011 cũng đã xác định rằng, những người mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 thường gặp khó khăn trong việc duy trì giấc ngủ và thường xuyên cảm thấy buồn ngủ vào ban ngày. Vậy tiểu đường gây mất ngủ như thế nào?

Tiểu đường có gây mất ngủ không?

Bệnh tiểu đường cho dù là tuýp 1, tuýp 2 hay thai kỳ đều có thể gây ra các rối loạn giấc ngủ. Tuy nhiên, không phải tất cả những người mắc bệnh tiểu đường đều gặp phải vấn đề này. Mức độ ảnh hưởng của bệnh tiểu đường đến giấc ngủ phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó có các triệu chứng mà người bệnh gặp phải. Một số triệu chứng tiểu đường có thể gây gián đoạn giấc ngủ bao gồm:

• Đi tiểu đêm nhiều lần: Mức đường huyết cao khiến thận làm việc quá tải để lọc đường dư thừa ra khỏi cơ thể, dẫn đến việc đi tiểu thường xuyên, đặc biệt là vào ban đêm.

• Khát nước: Khi cơ thể mất nước do mức đường huyết cao, cảm giác khát nước sẽ tăng lên, khiến bạn phải thức dậy để uống nước.

• Các triệu chứng hạ đường huyết: Khi đường huyết giảm đột ngột, người bệnh có thể cảm thấy run rẩy, chóng mặt, đổ mồ hôi, tim đập nhanh, đói và lo lắng, tất cả đều có thể làm gián đoạn giấc ngủ.

Ngoài ra, một số tác dụng phụ của thuốc điều trị tiểu đường hoặc căng thẳng lo lắng về bệnh tiểu đường cũng có thể gây ra mất ngủ. Không chỉ tiểu đường gây ra mất ngủ mà mất ngủ mãn tính cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường. Mất ngủ kéo dài gây rối loạn đồng hồ sinh học, làm tăng tiết hormone cortisol và giảm độ nhạy cảm của các mô ngoại biên với insulin. Điều này dẫn đến tăng đường huyết và kháng insulin, là những yếu tố nguy cơ hàng đầu của bệnh tiểu đường tuýp 2.

Các vấn đề về giấc ngủ ở người tiểu đường

Sau đây là một số vấn đề về giấc ngủ ở người mắc tiểu đường:

Chứng ngưng thở khi ngủ

Ngưng thở khi ngủ là rối loạn giấc ngủ phổ biến nhất ở những người mắc bệnh tiểu đường. Ngưng thở khi ngủ xảy ra khi nhịp thở ngừng và bắt đầu lặp đi lặp lại suốt đêm.

Trong một nghiên cứu năm 2009 được công bố trên Tạp chí Hiệp hội Tiểu đường Mỹ đã chỉ ra mối liên hệ chặt chẽ giữa bệnh tiểu đường và hội chứng ngưng thở khi ngủ (OSA). Nghiên cứu cho thấy, 86% bệnh nhân tiểu đường đồng thời mắc phải OSA và trong số đó, 55% trường hợp có mức độ nghiêm trọng cần điều trị.

Chứng ngưng thở khi ngủ thường gặp nhiều hơn ở bệnh nhân tiểu đường tuýp 2 do đặc điểm béo phì thường đi kèm với bệnh này. Lượng mỡ thừa tích tụ ở vùng cổ và đường thở trên gây cản trở quá trình hô hấp, dẫn đến các cơn ngưng thở lặp đi lặp lại trong khi ngủ. Các triệu chứng ngưng thở khi ngủ bao gồm ngáy to, cảm giác mệt mỏi trong ngày.

Ngưng thở khi ngủ là rối loạn giấc ngủ phổ biến nhất ở những người mắc bệnh tiểu đường.

Hội chứng chân không yên

Hội chứng chân không yên (RLS) là một rối loạn giấc ngủ phổ biến, được đặc trưng bởi một cảm giác thôi thúc liên tục muốn di chuyển chân. Nó phổ biến nhất vào buổi tối, có thể gây khó ngủ hoặc duy trì giấc ngủ. RLS có thể xảy ra do thiếu sắt, đặc biệt ảnh hưởng đến người mắc bệnh tiểu đường tuýp 2. Một nghiên cứu trên 140 bệnh nhân tiểu đường cho thấy tỷ lệ mắc RLS ở nhóm này cao gấp 4 lần so với người bình thường (28,6% so với 7,1%). Điều này cho thấy người bệnh tiểu đường có nguy cơ cao mắc RLS hơn.

Ngoài gây khó khăn trong việc đi vào giấc ngủ và duy trì giấc ngủ sâu, RLS còn dẫn đến tình trạng mệt mỏi mãn tính, giảm năng lượng, khó tập trung và giảm chất lượng cuộc sống tổng thể. Mặc dù không thường được phát hiện nhưng RLS có liên quan đến việc tăng sử dụng thuốc tiêu thụ ban đêm và các triệu chứng trầm cảm và lo âu. Ngoài ra, RLS còn được xem là một yếu tố nguy cơ tiềm ẩn cho các bệnh lý tim mạch như tăng huyết áp.

Các tác hại của tiểu đường đối với sức khỏe

Bệnh tiểu đường không chỉ gây ảnh hưởng đến giấc ngủ mà còn dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng đến hầu hết các cơ quan trong cơ thể. Các biến chứng này phát triển dần dần theo thời gian và có thể gây tàn tật, thậm chí đe dọa tính mạng. Chúng có thể bao gồm:

• Bệnh tim và mạch máu: Bệnh tiểu đường làm tăng đáng kể nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch. Đường huyết cao kéo dài gây tổn thương các mạch máu, tạo điều kiện cho mảng xơ vữa hình thành và tích tụ, làm hẹp lòng mạch máu. Điều này dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim, đột quỵ, hẹp động mạch (xơ vữa động mạch).

• Tổn thương thần kinh: Đường huyết cao có thể gây hại nghiêm trọng đến các mạch máu nhỏ nuôi dưỡng thần kinh, đặc biệt là ở chân. Điều này dẫn đến các triệu chứng như tê bì, nóng rát và đau nhức, bắt đầu từ đầu ngón chân và lan rộng lên trên. Ngoài ra, hệ tiêu hóa cũng bị ảnh hưởng, gây ra các vấn đề như buồn nôn, tiêu chảy hoặc táo bón. Ở nam giới, tình trạng này còn có thể gây rối loạn cương dương.

• Tổn thương thận: Đường huyết cao kéo dài có thể làm hỏng dần các cầu thận, khiến thận không còn thực hiện tốt chức năng lọc máu.

• Tổn thương mắt (bệnh võng mạc tiểu đường): Tiểu đường có thể gây ra các tổn thương ở mạch máu mắt, dẫn đến nguy cơ mù lòa.

• Tổn thương bàn chân: Tổn thương thần kinh ngoại biên hoặc lưu lượng máu đến bàn chân kém làm tăng nguy cơ mắc nhiều biến chứng ở bàn chân như hoại tử chi.

• Bệnh về da và miệng: Bệnh tiểu đường làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về da hơn bao gồm nhiễm trùng do vi khuẩn và nấm. Các bệnh nhân tiểu đường cũng bị rụng răng sớm hơn và dễ mắc vấn đề về nướu răng.

• Suy giảm thính lực: Nguy cơ mất thính lực ở người bệnh tiểu đường cao hơn so với người bình thường.

• Bệnh Alzheimer: Bệnh tiểu đường tuýp 2 có thể làm tăng nguy cơ mắc các chứng mất trí nhớ nghiêm trọng như bệnh Alzheimer.

• Trầm cảm: Các triệu chứng trầm cảm thường gặp ở những người mắc bệnh tiểu đường tuýp 1 và tuýp 2.

Các biến chứng ở thai nhi có thể do bệnh tiểu đường thai kỳ gây ra, bao gồm:

• Tăng trưởng quá mức: Glucose dư thừa từ mẹ có thể đi qua nhau thai, kích thích tuyến tụy của thai nhi sản xuất quá mức insulin. Điều này dẫn đến hội chứng thai nhi quá lớn, gây khó khăn cho quá trình chuyển dạ và tăng nguy cơ sinh mổ.

• Đường huyết thấp: Trẻ sơ sinh từ mẹ bị tiểu đường có nguy cơ cao bị hạ đường huyết sau sinh. Nguyên nhân là do lượng insulin trong cơ thể bé quá cao, khiến đường huyết giảm xuống quá mức.

• Bệnh tiểu đường tuýp 2 sau này: Trẻ sơ sinh từ mẹ mắc tiểu đường thai kỳ có nguy cơ cao phát triển bệnh béo phì và tiểu đường tuýp 2 trong tương lai.

• Tử vong: Tiểu đường thai kỳ không được kiểm soát có thể dẫn đến tử vong ở trẻ sơ sinh.

Biến chứng ở người mẹ cũng có thể do bệnh tiểu đường thai kỳ gây ra, bao gồm:

• Tiền sản giật: Bệnh tiền sản giật gây huyết áp cao, tiểu ra protein và chân tay phù nề ở sản phụ. Tiền sản giật có nguy cơ gây tử vong cho phụ nữ sau sinh.

• Tiểu đường thai kỳ: Nếu phụ nữ đã từng bị tiểu đường khi mang thai, nguy cơ mắc lại bệnh ở các lần mang thai tiếp theo là rất cao.

Tiểu đường thai kỳ căn bệnh gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm cho cả người mẹ và thai nhi.

Làm thế nào để cải thiện mất ngủ ở người bị tiểu đường?

Điều trị mất ngủ do bệnh tiểu đường quan trọng nhất là sự kết hợp giữa điều chỉnh lối sống và dùng thuốc để kiểm soát đường huyết, ngăn tiểu đường tiến triển và làm giảm các triệu chứng của bệnh.

Ngoài ra, một số biện pháp cải thiện chứng mất ngủ ở người mắc bệnh tiểu đường sau đây cũng hữu ích:

• Ngưng thở khi ngủ: Nếu bệnh nhân tiểu đường đồng mắc chứng ngưng thở khi ngủ làm gián đoạn giấc ngủ, có thể dùng máy CPAP, một thiết bị cung cấp không khí liên tục giúp giữ cho đường thở luôn mở. Ngoài ra, nếu bị thừa cân, việc giảm cân cũng rất quan trọng, đặc biệt đối với những người thừa cân, vì nó giúp giảm áp lực lên đường thở.

• Hội chứng chân không yên: Nếu bệnh nhân tiểu đường mắc phải hội chứng này, bác sĩ có thể kê đơn các loại thuốc như dopamin, thuốc ngủ, thuốc chống co giật và bổ sung sắt. Ngoài ra, việc thay đổi lối sống như tập thể dục đều đặn và thư giãn cũng rất quan trọng. RLS có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, vì vậy việc điều trị sớm là rất cần thiết.

Bên cạnh việc dùng thuốc, thay đổi lối sống đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện giấc ngủ ở người bệnh tiểu đường. Một số biện pháp bao gồm:

• Điều chỉnh thói quen sinh hoạt: Duy trì giờ giấc ngủ, tránh ngủ trưa quá lâu và thức dậy đều đặn, hạn chế sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ, tạo không gian ngủ tối, yên tĩnh và thoải mái. Tránh tập luyện nặng trước khi ngủ, thay vào đó nên thực hiện các hoạt động thư giãn như đi bộ, đọc sách hoặc nghe nhạc nhẹ.

• Điều chỉnh chế độ ăn uống: Người bị bệnh tiểu đường cần xây dựng một chế độ ăn uống lành mạnh, khoa học để kiểm soát đường huyết, giúp ngăn ngừa và kiểm soát các biến chứng của bệnh. Bổ sung các loại thực phẩm giàu chất xơ, protein và có chỉ số đường huyết thấp như rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu và cá. Bên cạnh đó, cần hạn chế đường, đồ ngọt, chất béo bão hòa và các thực phẩm chế biến sẵn.

• Bổ sung tinh chất từ thiên nhiên: Một số tinh chất như tinh chất Blueberry chiết xuất từ quả việt quất và Ginkgo Biloba chiết xuất từ cây bạch quả đã được các nhà khoa học Mỹ chứng minh hiệu quả cải thiện tuần hoàn máu lên não, bảo vệ tế bào thần kinh, giảm căng thẳng và mệt mỏi. Chúng giúp bạn dễ dàng đi vào giấc ngủ nhanh hơn và cải thiện chất lượng giấc ngủ tốt hơn.

• Tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia: Nếu các biện pháp trên không mang lại hiệu quả, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để được tư vấn và điều trị phù hợp.

Sử dụng máy CPAP, một thiết bị cung cấp không khí liên tục giúp giữ cho đường thở luôn mở là  cách cải thiện hiệu quả tình trạng ngưng thở khi ngủ ở những người mắc bệnh tiểu đường.

Một số câu hỏi liên quan

Dưới đây là một số thắc mắc liên quan đến vấn đề bệnh tiểu đường gây mất ngủ:

Những loại thuốc điều trị tiểu đường nào có thể gây mất ngủ?

Metformin là một loại thuốc điều trị tiểu đường phổ biến trên thế giới được biết đến với khả năng kiểm soát đường huyết hiệu quả. Tuy nhiên, nhiều người lo ngại rằng thuốc này có thể gây mất ngủ. Các nghiên cứu về mối liên hệ giữa metformin và giấc ngủ cho ra những kết quả trái ngược nhau. Một số nghiên cứu cho thấy metformin có thể làm giảm chất lượng giấc ngủ, trong khi những nghiên cứu khác lại cho thấy tác dụng ngược lại.

Do đó, hiện nay vẫn chưa có kết luận chắc chắn về việc liệu metformin có phải là nguyên nhân gây mất ngủ hay không. Nếu bạn đang gặp phải tình trạng mất ngủ khi sử dụng metformin, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ để được tư vấn cụ thể.

Loại tiểu đường (tuýp 1, tuýp 2) có ảnh hưởng khác nhau đến giấc ngủ không?

Bệnh tiểu đường tuýp 1 và tuýp 2 đều có thể dẫn đến các vấn đề về giấc ngủ tương tự nhau, bao gồm mất ngủ, ngưng thở khi ngủ và hội chứng chân không yên. Nếu không được điều trị kịp thời, những rối loạn này không chỉ làm giảm chất lượng cuộc sống mà còn có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến các cơ quan khác trong cơ thể, làm suy giảm sức khỏe tổng thể.

Bị bệnh tiểu đường có gây mất ngủ không? Bệnh tiểu đường có thể gây ra nhiều rối loạn giấc ngủ, khiến người bệnh khó khăn trong việc đi vào giấc ngủ sâu và duy trì giấc ngủ suốt đêm. Các biến chứng của tiểu đường như tăng đường huyết, hạ đường huyết đột ngột, các vấn đề về thần kinh ngoại biên đều có thể ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ. Để cải thiện tình trạng này, người bệnh cần tuân thủ phác đồ điều trị, kiểm soát đường huyết chặt chẽ, duy trì lối sống lành mạnh và tham khảo ý kiến của bác sĩ để được tư vấn cụ thể.